Katılımcı demokrasinin savunulmasında kendisine önemli bir misyon yüklenen internetin rolü nedir? İnternetin, katılımcı demokrasiyi güçlendirme adına ne tür katkıları var?
İnternetin Demokrasi Adına Sunduğu Fırsatlar
İnternet, pek çokları tarafından demokratik işleyişinin gelişmesine ve yarattığı yeni iletişim araçlarıyla siyasal hareketliliği arttırmaya katkıda bulunması beklenen bir teknoloji olarak görülmektedir. Vatandaşlara sağladığı şeffaflık, sanal topluluklar için yarattığı yeni iletişim ortamları sayesinde interneti demokrasi için bir kaldıraç olarak görenlerin sayısı azımsanmayacak kadar çoktur[1].
"E-Demokrasi", bireylerin siyasal otorite ve güç odakları karşısında temel hak ve özgürlüklerini meşrulaştırmak için güç aldıkları demokrasi kavramının bir anlamda internet üzerindeki yeni yansımalarını oluşturmaktadır. Bu açıdan e-demokrasi olgusunun klasik demokratik uygulamaların yetersizliğine radikal bir karşı çıkış olması beklenmektedir[2].
Sağladığı teknik olanaklar düşünüldüğünde internetin çağdaş demokrasilerin işleyişi için sunduğu fırsatları şu üç başlık altında toplayabiliriz[1]:
Tartışma Grupları
İnternetteki tartışma grupları, eski Atina agoralarında olduğu gibi her konuyu sınırsız ve özgürce paylaşabilecekleri bir tartışma ortamı sunmaktadır. İnternet, aynı anda çok sayıda katılımcıya milyonlarca değişik konuda tartışma imkânı sunmakta, bununla birlikte iletilen mesajların kolayca arşivlenip saklanmasına da izin vermektedir. Bu tip faaliyetler özellikle Pierre Lévy’nin belirttiği gibi, gelecekte oluşacak kolektif zekâ kavramının da temellerini atmaktadır.
Elektronik Oylama
Bu kavram, elektronik oy verme makinelerini çağrıştırabilirse de, daha da öte yükümlülerin kendi bilgisayarlarını kullanarak internet üzerinden oy kullanmaları şeklinde düşünülmelidir. E-demokrasinin temel hedeflerinden olan e-oylama, vatandaşların bölgesel, ulusal ya da uluslar arası ölçeklerde, birçok farklı konuda internete bağlı kişisel bilgisayarlarından ya da kiosk tarzı terminallerden (ATM cihazları gibi düşünülebilir) oy kullanmalarının sağlanmasıdır. Bu uygulamada amaç, oylama maliyetinin azalması, oy verme ve sayım (kesin sonuçlara ulaşım) işlemlerinin hızlanması gibi getirilerin yardımıyla vatandaşların karar alma mekanizmaları üzerindeki etkinliklerini artırmak ve siyasal hayata doğrudan katılımlarını sağlamaktır.
E-Yönetim Uygulamaları
Siyasi yerel yönetimler, kurdukları web sitelerinde şu uygulamalar yardımıyla vatandaşlarla aralarındaki bağı güçlendirmektedirler:
- İşleyiş ve projeler hakkında halkı bilgilendirme,
- Yönetimlerin aldığı kararların yayınlanması,
- İletişim servisleri: yerel sorunların tartışıldığı tartışma grupları, anketler gibi.
Demokratikleşme Yolunda Bir Tehdit Olarak İnternet
Nasıl olur da internet demokrasi önünde bir tehdit olabilir? Sorunun cevabını bulmaya çalışacağız.
E-demokrasi, John Street’e göre, tıpkı eski Yunan’da olduğu gibi "doğrudan demokrasi" modelini insanlara sunmaktadır. Bu yaklaşıma karşı çıkanlar ise, elektronik demokrasi olgusunu dört açıdan eleştirmektedir[3]:
- Sadece erişime sahip olanlar mı karar alma ve siyasa oluşturma sürecine katılabilecektir? Toplumun her kesimine eşit şekilde ulaşmayan internet katılımcı demokrasiyi nasıl sağlayacaktır? Üstelik internet kullanıcıları arasında bu teknolojiden yararlanan ve tartışma gruplarına katılıp fikir alışverişinde bulunan ve düşüncelerini açıklayan gerçek anlamda bilgisayar okuryazarı olanların oranının, interneti diğer amaçlarla kullananların oranına göre daha düşük olduğu düşünüldüğünde gerçek anlamda bir ayrımın yaşandığını söyleyebiliriz.
- Kullanılabilir bilgi ve erişimin artışıyla, sonuca ulaşmada farklı seslerin çokluğu nedeniyle sıkıntıyla karşılaşılabilir.
- Katılım öğesinin, yüz yüze etkileşimde olduğundan daha zayıf olması ve bir makine tuşuna indirgenmesi, tartışma ortamının kaybolmasına neden olabilir.
- Erişimdeki uyumsuzluklar ve kaynak eşitsizlikleri katılımın bozulmasına yol açabilir. Ayrıca oy vermenin de gönüllü bir uygulamaya bırakılması sistemin temel aksaklıklarından birini oluşturabilir.
E-demokrasi konusundaki endişeler ve olumsuz görüşler bu maddelerle sınırlı değildir. Teknolojik gelişmelerin demokratik potansiyeline sekte vurabilecek güçlerin kontrol altına alınıp alınamayacağı bir soru işareti. Kontrol mekanizması geliştirilmediği takdirde, interneti ya ticari güçler ele geçirecek, ya da şu anda olduğu gibi sürekli altı çizilerek belirtilen pornografi, çocuk istismarı gibi sapkın kullanımlar interneti yolundan saptıracaktır. Böylesi durumda internetin demokratik katılım ve kültür açısından yarar değil zarar getirmeye başlayabileceği düşünülmektedir[4].
E-demokrasinin geleceği hakkında kafaları kurcalayan bir diğer soru da vatandaşların özel hayatlarının korunması sorunu olacaktır. "Kırılamayacak şifre yoktur; ne kadar uğraştırdığı önemlidir" düsturu karşımızda dururken vatandaşların seçimlerinin gizli kalacağı ne kadar garanti edilebilir? Bununla birlikte, internet kullanıcılarının ziyaret ettiği siteler ve tartışma gruplarına gönderdikleri mesajlarla politik görüşleri de rahatça belirlenebilir.
İnternet gerçekten de katılımcı demokrasiye giden yolda bize daha özgürlükçü bir ortam mı sağlayacak, yoksa bizleri Orwell'in "1984" isimli romanında betimlediği gibi her şeyi duyan ve gören bir "Big Brother" tarafından yönetilen bir "denetim toplumu"na mı dönüştürecek?
